Je wordt in de industrie dagelijks blootgesteld aan diverse veiligheidsrisico’s. Mensen die in contact kunnen komen met gevaarlijke gassen lopen extra gevaar. Draagbare gasdetectoren spelen daarom een cruciale rol in het beschermen van medewerkers tegen gevaren zoals vergiftiging, zuurstoftekort en explosies.
In dit artikel overlopen we waarop je moet letten bij het selecteren van gasdetectie, welk type sensor je nodig hebt en hoe je deze inzet.
Het belang van gasdetectie
Veel gevaarlijke gassen zijn geurloos en onzichtbaar, waardoor een lek of ophoping zonder hulpmiddelen niet te herkennen is. Voor het betreden van een besloten ruimte moet de omgevingslucht daarom altijd gecontroleerd worden met een gasdetector. Tijdens de werkzaamheden blijft de detector continu bewaken en waarschuwt hij tijdig voor risico’s.
Ook bij stilleggingen en onderhoud (shutdowns/turnarounds) neemt het risico op lekken en het vrijkomen van giftige gassen toe. Gasdetectiesystemen zorgen ervoor dat deze gevaren snel worden gesignaleerd, zodat medewerkers direct kunnen ingrijpen of evacueren.
Stap 1: Welk type gas moet gedetecteerd worden?
Belangrijk is om te weten wat je juist wenst te meten want niet alle gassen zijn hetzelfde. Methaan en propaan zijn brandbare gassen, terwijl koolmonoxide of waterstofsulfide giftig zijn en worden dus niet op dezelfde manier gedetecteerd. Het is dus belangrijk om eerst vast te stellen welke gassen aanwezig kunnen zijn.
Men spreekt van drie types gevaar met telkens een specifieke detectiemethode (meetmethode):
- Zuurstoftekort (verstikking)
- Toxische gassen (gezondheidsrisico’s)
- Explosiegevaar (brandbare gassen)
Stap 2: Enkel- of multigasdetector?
Om gas op te sporen heb je de keuze uit een enkelgasdetector of een multigasdetector.
- Alleen zuurstofgebrek of maximum één gevaarlijk gas (bv. CO of H₂S)? = Enkelgasdetector
- Meerdere gevaarlijke gassen (zuurstofgebrek, toxisch gas, explosiegevaar)? = Multigasdetector
- VOC’s of oplosmiddeldampen? = PID-sensor
Stap 3: Welk type sensor voor welk gas?
Er zijn meerdere gassen waarvoor je verschillende sensortechnologieën moet gebruiken. Hieronder maken we een oplijsting van de meest voorkomende soorten gassen en de benodigde sensoren om deze te detecteren.
| Gas(groep) | Gevaar | Sensor | Aandachtspunten |
|---|---|---|---|
| Brandbare gassen: methaan (CH₄), propaan (C₃H₈), butaan (C₄H₁₀) en waterstof (H₂) | Explosiegevaar | LEL-sensor (katalytisch of infrarood) | Katalytisch = zuurstofafhankelijk. Infrarood werkt ook in inerte omgeving, maar meet geen H₂/acetyleen. |
| Toxische gassen: Koolmonoxide (CO), waterstofsulfide (H₂S), ammoniak (NH₃), zwaveldioxide (SO₂) en chloor (Cl₂) | Gezondheid | Specifieke sensoren (bv. CO-sensor, H₂S-sensor) | Elke sensor meet maar één gas → kies exact wat je nodig hebt. |
| Zuurstof (O₂) | Verstikkingsgevaar | O₂-sensor | Waarschuwing bij te laag of te hoog O₂-niveau. |
|
Kooldioxide (CO₂) |
Gezondheid/omgeving | CO₂-sensor | Toegepast in kassen, brouwerijen, opslag. |
| Vluchtige organische stoffen (VOS): Benzeen, tolueen en formaldehyde | Gezondheid/explosiegevaar | PID-sensor | Breed bereik, hoge gevoeligheid, maar niet selectief. |
LEL-sensoren: veelvoorkomende keuzes en valkuilen
LEL-sensoren (Lower Explosive Limit) worden gebruikt om brandbare gassen te detecteren. Er zijn verschillende types, elk met voor- en nadelen.
Keuze uit LEL-sensoren:
| Type LEL-sensor | Voordelen | Nadelen | Opmerkingen |
|---|---|---|---|
| Gefilterde katalytische LEL-sensor | Bestand tegen sensorgiffen, geschikt voor “hot works” zoals laswerkzaamheden waarbij acetyleen aanwezig kan zijn | Zuurstofafhankelijk - werkt niet bij zuurstoftekort | Vaak foutief gebruikt in zuurstofarme ruimtes |
| Ongefilterde katalytische LEL-sensor | Detecteert bijna alle brandbare gassen, inclusief zwaardere koolwaterstoffen (C1-C9), snelle respons, geschikt voor “hot works” met acetyleen | Zuurstofafhankelijk, minder goed bestand tegen sensorgiffen | Sensorgiffen zoals siliconen kunnen sensor blokkeren |
| Infrarood (IR) LEL-sensor | Zeer lange levensduur (5 - 10 jaar), werkt ook in inerte omgeving, goed bestand tegen sensorgiffen, lage batterijconsumptie | Kan geen waterstof of acetyleen detecteren | Wordt soms verkeerd ingezet bij waterstof of acethyleen |
Tip: Kies het type sensor altijd op basis van de specifieke toepassing, het gas dat aanwezig kan zijn en de omgeving (zuurstofniveau, sensorgiffen).
Wat zijn VOC’s en waarom zijn ze belangrijk?
VOC’s (Volatile Organic Compounds) zijn vluchtige organische stoffen die bij kamertemperatuur makkelijk verdampen. Ze zitten in oplosmiddelen, verf, brandstoffen, lijmen en tal van industriële processen.
Het meten van VOC’s is cruciaal omdat ze:
- Toxisch of zelfs kankerverwekkend kunnen zijn;
- Luchtvervuiling en explosiegevaar veroorzaken;
- Onder strikte wetgeving vallen, zoals OSHA en EU-richtlijnen.
Waar is VOC-detectie cruciaal?
VOC-metingen zijn belangrijk in diverse sectoren en toepassingen, bijvoorbeeld:
- Verfspuitcabines en chemische productie;
- Opslagtanks, olie- en gasindustrie;
- Farmaceutische productie en afvalverwerking;
- Binnenluchtmonitoring in gebouwen en cleanrooms.
Hoe werkt een PID-sensor?
Een PID (Photoionisatie Detector) detecteert VOC’s door UV-licht te gebruiken om gasmoleculen te ioniseren. De vrijgekomen ladingen worden gemeten en omgezet in een concentratie. Zo kan een PID-sensor al vanaf 0,1 ppm snel en nauwkeurig alarm slaan.
| Voordelen | Beperkingen |
|---|---|
|
|
Tips bij het kiezen van de juiste PID-sensor
- Kies een meetbereik passend bij je toepassing (bv. 0–2000 ppm voor industriële monitoring)
- Let op de UV-lamp: standaard 10,6 eV of 11,7 eV voor bredere detectie
- Controleer onderhoudsgemak en mogelijke interferenties
Alarmwaarden bij gasdetectie: TWA & STEL
Bij VOC’s en andere gassen is het belangrijk om zowel TWA als STEL te bewaken:
- TWA (Time Weighted Average): gemiddelde blootstelling over een werkdag (8 uur). Beschermt tegen chronische effecten, zoals schade door langdurige blootstelling.
- STEL (Short Term Exposure Limit): maximale blootstelling in een korte periode (15 minuten). Voorkomt acute effecten, zoals hoofdpijn, irritatie of bewustzijnsverlies.
Voorbeeld: Een STEL-alarm in een verfspuitcabine vraagt onmiddellijke actie, ook als de TWA nog binnen de norm ligt. Moderne gasdetectoren berekenen TWA continu en slaan direct alarm bij overschrijding van de STEL-waarde. Zo bieden ze dubbele bescherming: tegen sluipende gezondheidsrisico’s én acute gevaren.
Stap 4: Waar en wanneer gebruik je gasdetectie?
Gasdetectiesystemen/toestellen worden in uiteenlopende situaties ingezet, waaronder:
- Industrie & chemische fabrieken: detectie van brandbare, toxische of explosieve gassen in raffinaderijen, chemische installaties en opslagfaciliteiten
- Bouw & ondergrondse ruimtes: riolen, tanks, tunnels of kelders waar zuurstofgebrek of toxische gassen kunnen voorkomen
- Energieproductie & boorplatforms: monitoring van brandbare gassen en dampen tijdens productie en onderhoud
- Laboratoria & cleanrooms: detectie van giftige of vluchtige organische stoffen (VOC’s) zoals benzeen, tolueen of formaldehyde
- Woning & utiliteitsbouw: controle van CO, CO₂ of andere schadelijke gassen bij cv-installaties, keukens of opslagruimtes
- Onderhoud & stilleggingen: bij shutdowns of turnarounds worden leidingen en installaties geïnspecteerd; het risico op accidentele lekkages neemt dan toe
Kalibratie en onderhoud van gasdetectieapparatuur/toestellen
Om de betrouwbaarheid van het toestel te garanderen is het nodig om gasdetectoren halfjaarlijks te kalibreren en te onderhouden indien nodig. Bepaalde types sensoren hebben een beperkte levensduur en dienen tijdig vervangen te worden. Het is ook aangeraden regelmatig de sensorfilters na te kijken en te vervangen.
Vandeputte voorziet ook, indien gewenst, het onderhoud en de kalibratie van jouw draagbare gasdetectoren. Je kan hiervoor terecht bij je contactpersoon of via info@vdp.com.
Voor elk gebruik dien je een bumptest te doen. Dit is een snelle functionele test met een referentiegas dat controleert of de sensoren correct reageren. Is je bumptest niet geslaagd? Dan moet jouw toestel gekalibreerd worden.
Voer je de kalibratie liever zelf uit? Dat kan door middel van de handleiding te volgen en zo zelf het onderhoud uit te voeren en een geldig certificaat genereren. Kalibratie kan zowel handmatig met het bijgeleverde test-en kalibratiekapje en apart aan te kopen testgas dat overeenstemt met de sensoren van de detector, als automatisch worden uitgevoerd met een kalibratiestation en testgas dat tevens een geldig certificaat kan produceren.
Onze gasdetectoren
Om jou en jouw medewerkers te beschermen, beschikken wij over verschillende draagbare gasdetectoren, zowel enkel- als multigasdetectoren.
Ontdek de voordelen van de gasdetectoren:
- Toestellen zijn uitgerust met bluetooth en kunnen verbonden worden met een gratis app
- Aanpasbare alarmwaarden voor verschillende werkomstandigheden
- ATEX-gecertificeerd voor explosiegevaarlijke omgevingen
- In geval van alarm is dit zowel hoorbaar als zichtbaar, ben bij sommige modellen ook voelbaar door een trilfunctie
Het kiezen van de juiste gasdetectieoplossing is van cruciaal belang voor de veiligheid van jouw medewerkers. Neem contact met ons op voor persoonlijk advies en ontdek welke gasdetectoren het beste aansluiten bij jouw specifieke behoeften.
Wil je meer veiligheidsnieuws ontvangen en je kennis over veiligheid verrijken? Schrijf je dan in op onze maandelijkse SafetyMatters!
